مثنوی «هفت وادی» میرسیدعلی همدانی

میرسیدعلی همدانی از زمرۀ عارفان و ادیبان پرکاری است که آثار فراوان علمی و ادبی تألیف کرده است و محققان تعداد آن ها را بیش از ۱۷۰ نسخه دانسته اند. یکی از آثار باقی ماندۀ او مثنوی هفت وادی است که ۶۴۲ بیت دارد. دربارۀ منسوب بودن این مثنوی به میرسیدعلی همدانی میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. برخی چون هرمان اته، اشپرینگر و علی محمدی خراسانی این مثنوی را اثر عطار نیشابوری دانسته اند؛ اما سعید نفیسی، محمد ریاض، ماهرخواجه سلطان زاده، حاتم عصازاده و... تأکید کرده اند که هفت وادی را بااینکه تلخیص و فشردۀ منطق الطیر است، می توان متعلق به میرسیدعلی همدانی دانست. در این مقاله با تکیه به نظرات برخی از این محققان، اشتراکات و تفاوت های این دو اثر به اختصار بررسی شده است. در پایان این بحث و بررسی نگارنده چنین نتیجه گیری کرده است که در هفت وادی معمای وحدت با دلیل و برهان های ردناپذیر و بدیعی در خلعت عرفانی مطرح شده است و همین موضوع نشان می دهد که منشأ هفت وادی میرسیدعلی، اندیشۀ وحدت وجود است. سالکان با راهنمایی پیر به سفر برمی آیند و بعد از رسیدن به مقصد نهایی درک می کنند که حق و خلق و و وحدت و کثرت یکی است. در هفت وادی دشواری های راه سالک با آب و رنگ بدیعی تصویر و شرح یافته است.